فشارهای تحصیلی برای دستیابی به نمرات بالا، انتظارات والدین و معلمان، و حتی توقعات خود دانش‌آموزان می‌تواند اضطراب را تشدید کند.
عصر تشکل - اضطراب یکی از مسائل پیچیده‌ای است که بسیاری از دانش‌آموزان در طول دوران تحصیل با آن مواجه می‌شوند و می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی آن‌ها، از جمله عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و حتی سلامت روانی تأثیر بگذارد.
اضطراب حالتی از نگرانی و بی‌قراری روانی است که با احساس عدم اطمینان و ناتوانی در مواجهه با مشکلات همراه است و این احساس به ویژه در موقعیت‌هایی که نیاز به ارزیابی و سنجش دارند، مانند امتحانات و موقعیت‌های اجتماعی، شدت می‌گیرد. انواع مختلفی از اضطراب در بین دانش‌آموزان شایع است، که هر یک اثرات منحصربه‌فردی بر زندگی آن‌ها دارند. اضطراب امتحان یکی از رایج‌ترین انواع اضطراب است که در موقعیت‌های آزمون و ارزیابی بروز می‌کند.
این اضطراب ممکن است باعث شود دانش‌آموزان احساس نگرانی شدید، عدم تمرکز و ضعف عملکرد در آزمون‌ها داشته باشند. اضطراب اجتماعی نیز نوعی دیگر از اضطراب است که در موقعیت‌های اجتماعی و در تعامل با دیگران، مانند صحبت در جمع یا کارهای گروهی، بروز می‌کند و می‌تواند موجب کاهش خودباوری و افزایش احساس تنهایی شود. علاوه بر این، اضطراب عملکردی نیز وجود دارد که ناشی از ترس از شکست و نگرانی از برآورده‌نکردن انتظارات خود یا دیگران است و می‌تواند مانعی برای تلاش و پیشرفت دانش‌آموزان ایجاد کند.
اضطراب دانش‌آموزان تحت تأثیر عوامل مختلفی است. فشارهای تحصیلی برای دستیابی به نمرات بالا، انتظارات والدین و معلمان، و حتی توقعات خود دانش‌آموزان می‌تواند اضطراب را تشدید کند. محیط خانواده و تعاملات خانوادگی نیز نقش مهمی در ایجاد یا کاهش اضطراب دارند. به‌ویژه، والدینی که حمایت کافی از فرزندان خود ندارند یا انتظارات بیش از حد دارند، ممکن است ناخواسته به اضطراب فرزندان دامن بزنند.
همچنین، محیط مدرسه و نحوه تعامل معلمان با دانش‌آموزان تأثیر زیادی بر میزان اضطراب دانش‌آموزان دارد؛ معلمانی که از روش‌های سخت‌گیرانه و انتقادی استفاده می‌کنند، باعث افزایش اضطراب می‌شوند، در حالی که معلمانی که فضای حمایتی و تشویقی ایجاد می‌کنند می‌توانند به کاهش اضطراب کمک کنند.
اضطراب دانش‌آموزان اثرات منفی زیادی بر عملکرد تحصیلی آن‌ها دارد. از آنجا که اضطراب امتحان و استرس‌های تحصیلی می‌توانند باعث کاهش تمرکز، حافظه و توانایی حل مسئله شوند، دانش‌آموزانی که از اضطراب رنج می‌برند معمولاً در امتحانات عملکرد ضعیفی دارند و نمی‌توانند از تمامی ظرفیت‌های تحصیلی خود بهره بگیرند. این ضعف عملکرد تحصیلی، خود به کاهش اعتماد به نفس دانش‌آموزان منجر می‌شود و اضطراب را تشدید می‌کند.
در کنار آن، اضطراب اجتماعی و نگرانی‌های ناشی از برقراری ارتباط با دیگران، تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و آن‌ها را به سوی انزوا و کاهش مشارکت اجتماعی سوق می‌دهد. این انزوا و کاهش اعتماد به نفس می‌تواند فرصت‌های اجتماعی و رشد فردی را از دانش‌آموزان بگیرد. علاوه بر اثرات اجتماعی و تحصیلی، اضطراب پیامدهای جسمانی و روانی نیز دارد که در طولانی‌مدت می‌تواند سلامت دانش‌آموزان را به خطر بیندازد.
مشکلات خواب، سردرد، افزایش ضربان قلب و حتی اختلالات هورمونی از جمله نشانه‌های جسمانی اضطراب هستند که بر کیفیت زندگی دانش‌آموزان تأثیر منفی می‌گذارند و توانایی‌های تحصیلی و اجتماعی آن‌ها را کاهش می‌دهند.و روانی نیز دارد که در طولانی‌مدت می‌تواند سلامت دانش‌آموزان را به خطر بیندازد. مشکلات خواب، سردرد، افزایش ضربان قلب و حتی اختلالات هورمونی از جمله نشانه‌های جسمانی اضطراب هستند که بر کیفیت زندگی دانش‌آموزان تأثیر منفی می‌گذارند و توانایی‌های تحصیلی و اجتماعی آن‌ها را کاهش می‌دهند.
اضطراب به عنوان یکی از موانع جدی بر سر راه رشد و پیشرفت دانش‌آموزان، نیاز به توجه و مداخله دارد. والدین، معلمان و مشاوران همگی نقش مهمی در کاهش اضطراب دانش‌آموزان و فراهم‌کردن محیطی آرام و امن برای آن‌ها دارند تا بتوانند با اطمینان بیشتری به تحصیل و توسعه اجتماعی خود ادامه دهند.
نویسندگان مقاله:
* سیده نسرین سیدی یکشوه، کارشناسی علوم تربیتی
* مریم رخشنده ابرقوئی، دکترای روانشناسی تربیتی
* فرامرز حیدری، کارشناسی ارشد مدیریت کسب و کار گرایش بازاریابی