رئیس سازمان مدیریت پسماند شهر تهران با بیان اینکه سالانه حدود 8 میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس ها می شود، گفت: باید به سمت کاهش تولید زباله از مبدا رفت و در این زمینه در تهران برنامه هایی داریم.
به گزارش فارس، با وجود رشد و توسعه فناوری در همه ابعاد زندگی، مسئله مدیریت پسماند نه تنها به شکل یکپارچه و اصولی حل نشده که به تدریج ابعاد اقتصادی و محیط زیستی آن نیز گستردهتر شده است. کشورهای در حال توسعه با چالشهای زیادی مواجه هستند که از مهمترین آنها میتوان به رشد و توسعه نامتوازن شهری اشاره کرد. اما در کنار مشکلات زیرساختی که از آن به عنوان چالشهای سخت افزاری نیز یاد میشود، مشکلات نرم افزاری زیادی نیز وجود دارند که کمتر به آنها پرداخته شده است. کمبود آگاهی عمومی در میان جوانان و بزرگسالان به ویژه در کشورهای در حال توسعه نقش بسزایی در شدت یافتن مشکلات محیط زیستی و به تبع آن مدیریت پسماند دارد.
بررسیهای انجام شده نشان داده است که نتیجه ناآگاهی عمومی به عنوان مسئله اصلی در این بخش را میتوان در توسعه ناپایدار دنبال کرد که پیامدهای آن در شکل گیری حاشیه نشینی، فقر, ... در آینده نزدیک آسیب رسانی به محیط زیست را ملموستر میکند. اما نیمه پر لیوان نشان میدهد با کمک شبکههای اطلاع رسانی در فضای مجازی آگاهی نسبی در نسلهای جوانتر شکل گرفته است.
براساس اطلاعات منتشر شده در خصوص یافتههای پژوهش سازمان ملل بخشی از این کمبود اطلاعات نشأت گرفته از عدم توجه کافی به مسائل محیط زیستی در نظامهای آموزشی است. اگرچه پذیرش و آگاهی بالایی در میان جوانان ردههای تحصیلی متوسطه و حتی ابتدایی دیده میشود، آموزشهای عملی از سوی نظام آموزشی برای به کارگیری راهکارهای مدیریت پسماند به جوانان عرضه نمیشود.
در خصوص موضوع آموزش، تفکیک زباله از مبدا، اطلاع رسانی در خصوص کاهش تولید زباله و .... با مهدی عزیزی رئیس سازمان مدیریت پسماند شهر تهران به گفت و گو نشستیم.
یکی از معضلات اساسی در کلان شهر تهران بحث پسماند است. میزان تولید پسماند در کلان شهر تهران چقدر است ؟آیا آموزش های لازم به شهروندان برای کاهش تولید زباله داده شده است؟ در این باره توضیح دهید.
کمبود آگاهیهای زیست محیطی در جامعه بیشتر ناشی از فقدان آن در برنامههای آموزش عمومی به ویژه در مدارس گزارش شده است که این امر مبارزه با چالشهای نوین محیط زیستی را دشوارتر میکند.
با ایجاد زیرساختهای مناسب میتوان مشارکت پذیری را ارتقا داد
در فرآیندهای یادگیری، آگاهی را حاصل از تلفیق دانش آموزی و مهارت آموزی میدانند و زمانی رفتار پایدار در جامعه شکل خواهد گرفت که افراد آگاه یا دغدغه برایشان ایجاد شود و یا حس شهروندی آنها بیدار شود. تنها در این صورت است که آگاهی تبدیل به رفتار شده و بی شک با ایجاد زیرساختهای مناسب میتوان مشارکت پذیری را ارتقا داده و مسیر رفتار پایدار در جامعه را هموار کرد. یکی از راهکارهایی که به ایجاد دغدغه در حوزه پسماند کمک میکند آگاهی از آمار و ارقام چالش برانگیز این حوزه است و اطلاع رسانی در مورد برخی واقعیتهای موجود شاید تلنگری باشد برای قدم برداشتن در مسیر زندگی پایدار.
چند درصد زباله ها بازیافت و چه میزان از آنها دفن می شود؟
سالانه بطور تقریبی هشت میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوسها میشود/80 درصد از آلودگی اقیانوسها از خشکی ناشی میشود
طبق بررسیهای کارشناسان محیط زیست، از تمام پسماندهای تجزیهناپذیری که سالانه در جهان تولید میکنیم، تنها ۹ درصد آن بازیافت میشود. این یعنی ما هر سال ۹۱ درصد پسماندها را در زمین تلنبار میکنیم از سوی دیگر سالانه بطور تقریبی هشت میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوسها میشود. 80 درصد از آلودگی اقیانوسها از خشکی ناشی میشود و بسته بندیهای پلاستیکی یکبار مصرف بخش بزرگی از این آلودگی را تشکیل میدهند.
سرانه تولید پسماند کشور ایران در محدوده 500 الی 990 گرم به ازای هر نفر در روز است
اما در خصوص پایتخت باید بگویم که در شهر تهران روزانه نزدیک 6100 تن پسماند تولید میشود که این مقدار بر اساس نتایج گزارش سالانه، در سال 1400 به میزان 2,325,121 تن بوده است. سرانه تولید پسماند کشور ایران در محدوده 500 الی 990 گرم به ازای هر نفر در روز است و این در حالیست که بر اساس آمار ارایه شده وزارت کشور سرانه تولید پسماند شهری کشور ایران در سال 1395 شمسی 806 گرم و پسماند روستایی 500 گرم به ازای هر نفر در روز بوده است که این مقادیر در محدوده ارایه شده از سوی بانک جهانی قرار دارد.
بانک جهانی متوسط سرانه تولید پسماند جهان به ازای هر نفر در روز را 740 گرم در سال 2016 میلادی ذکر کرده است. بر اساس اطلاعات موجود وضعیت تولید پسماند برخی از کلان شهر دنیا در سال 2018 به این صورت بوده است که با جمعیت مشابه تهران و حدود 9 میلیون نفر جمعیت در لندن سالانه 3,975,000 تن و روزانه 10,890 تن پسماند، در سئول 8,888,027 تن سالانه و 24,351 تن روزانه، قاهره سالانه 5,475,000 تن و روزانه 15000 تن و مکزیکوسیتی 4,562,000 تن سالانه و 12,499 تن روزانه پسماند تولید میگردد که این اعداد برای شهر تهران در سال 2018 سالانه 2,570,998 تن و روزانه 7,044 تن بوده است.
سرانه تولید پسماند در تهران از متوسط جهانی کمتر است
طبق گزارش بانک جهانی سرانه تولیدی پسماند در شهر تهران، بر خلاف تصور رایج، کمتر از متوسط جهانی و نزدیک به میانگین کشورهای «در حال توسعه و با درآمد کمتر از متوسط جهانی» است.
مهترین روش از بین بردن پسماند چیست؟آیا مطالعاتی در این باره صورت گرفته است؟ آموزش های لازم چقدر تاثیر گذار است؟ شهروندان چقدر در کاهش تولید پسماند و تفکیک زباله از مبدا مشارکت می کنند؟در این زمینه توضیح دهید.
همانگونه که اشاره شد بیش از 90 درصد پسماندها در کشورهای کم درآمد جهان در تلمبارهای موجود رها و یا سوزانده میشوند. این در حالیست که این مقدار در کشورهای با درآمد بالا تنها 2 درصد است. در کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا نیز روش دفن (بهداشتی و غیر بهداشتی) همچنان به عنوان روش اصلی و غالب مطرح است. بر اساس آمار دفن پسماندها (بهداشتی و غیر بهداشتی) در منطقه خاور میانه و شمال آفریقا با 87 درصد به عنوان روش اصلی دفع پسماندهاست.
مشکلات عمده پسماند نظیر شیرابه، گاز گلخانه ای و بوی نامطبوع، حیوانات مزاحم
بخش زیادی از پسماند شهری در ایران، مواد آلی آن است همچنین اکثر مشکلات عمده پسماند نظیر شیرابه، گاز گلخانه ای و بوی نامطبوع، حیوانات مزاحم و... نیز نشأت گرفته از آن است. با توجه به موارد ذکر شده لزوم آموزش محیط زیست با مفهوم تربیت محیط زیستی افراد جامعه حائز توجه بوده و میتوان آموزش و تشویق خانوادهها و ارتقای فرهنگ شهروندی به منظور کاهش پسماندها و جداسازی آنها در مبداء را یکی از گامهای اولیه در مدیریت پسماند شهری دانست تا بتوان مشارکت حداکثری شهروندان در این حوزه را جلب کرد.
مشارکت در تمامی قسمتهای زندگی افراد نفوذ کرده و در مسائل شهری از مرتبه بالایی برخوردار است/مدیریت پسماند بدون در نظر گرفتن نقش مردم غیر قابل ممکن خواهد بود
مشارکت، عملی است که شهروندان به صورت گروهی، از روی اختیار و آزادانه با داشتن اهداف مشخص که در آن سهیم باشند شرکت میکنند. به کار نگرفتن افراد جامعه در برنامههای توسعه از عوامل شکست مشارکت معرفی میشود. مشارکت در تمامی قسمتهای زندگی افراد نفوذ کرده و در مسائل شهری از مرتبه بالایی برخوردار است. مشارکت در ابعاد فراتر در حیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور تعریف میشود و جامعه را به سمت اهدافش سوق میدهد. مدیریت مطلوب پسماند شهری نیز زمانی تحقیق مییابد که عموم مردم در تصمیم گیریها و سیاست گذاری و اجرای برنامه شرکت داشته باشند.
مدیریت پسماند بدون در نظر گرفتن نقش مردم که تولید کننده اصلی پسماند هستند، غیر قابل ممکن خواهد بود. مشارکت را باید به عنوان هدف ، ابزار و یکی از نیازهای اساسی بشر مورد توجه قرار داد، لذا باید عوامل تاثیر گذار و مرتبط در این فرآیند را شناسایی کرد.
چه برنامه ای مدیریت شهری برای تفکیک زباله از مبدا دارد؟ سال هاست که این موضوع به نتیجه نرسیده است و اگر این اقدام صورت گیرد بخش قبال توجهی از زباله بازیافت میشود.
راه اندازی جنبش پسماند صفر
مهمترین و حیاتی ترین نوع بازیافت پسماندهای شهری هنگامی رخ میدهد که این مواد در خانه و توسط خود تولیدکنندگان جدا شده اند. آموزشهای مبتنی بر مهارت یعنی آنچه مخاطبین فرا میگیرند بایستی متناظر بر موقعیتهای واقعی زندگی باشد و مفاهیم و موضوعات ارائه شده توسط محیطهای آموزشی را نه بصورت انتزاعی بلکه بصورت کاربردی دریافت کنند و بکار ببرند. در حوزه مدیریت پسماند نیز لازمه افزایش مشارکت بی شک افزایش آگاهی افراد و ایجاد دغدغه است و برای ارتقاء سطح آگاهی همانگونه که ذکر شد بایستی مهارت آموزی در کنار دانش آموزی قرار گیرد.
طی سالهای اخیر برخی از افراد در قالب فعالیتهای خودجوش مردمی در این حوزه گامهای بزرگی را برداشته اند. از جمله این اقدامات راه اندازی جنبش پسماند صفر است. جنبش پسماند صفر فلسفهای است که میخواهد مردم را به تجدیدنظر در مورد رویکردشان نسبت به پسماند فراخواند و آنها را تشویق کند تا میزان پسماندهای تجزیهناپذیری که تولید، دفن، سوزانده یا در محیط زیست رها میشوند را به صفر برسانند.
در واقع جنبش پسماند صفر در پی آن است که هر فرد را تشویق کند تا با مشارکت در تولید و مصرف مسئولانه به اجتناب از تولید(Refuse)، کاهش پسماند (Reduce)، استفاده مجدد(Reuse) و بازیافت (Recycle) کمک کرده و به سهم خود باری از دوش زمین بردارد.
انسان با تولید مقادیر روزافزون پسماند ، تعادل طبیعی را به طور قابل توجهی مختل میکند
مشکل پسماند یکی از موضوعات اساسی تمدن مدرن است که از سبک زندگی امروزی پدید آمده است. انسان با تولید مقادیر روزافزون پسماند ، تعادل طبیعی را به طور قابل توجهی مختل میکند. بنابراین ، یکی از اولویتهای کاهش آلودگی محیط زیست ، رفع مشکل پسماند است. بنابراین در این شرایط ضروری است که دریابید که چه کاری میتوان انجام داد تا برای ایجاد تغییر ات روزانه در محیط کمک کند .
بایدالگوی مصرف را اصلاح کرد یا تاثیری ندارد؟
خرید نان بصورت روزانه و استفاده از کیسه پارچه ای به جای پلاستیک/ حذف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و استفاده از ظروف بادوام
اصلاح الگوی مصرف مهم است. خودداری از خرید اضافی و تهیه لیست خرید بر اساس نیاز خانواده،جلو آوردن هر آنچه که قبلا تهیه شده و چیدن محصولات تازه در عقب در زمان چیدن خرید در یخچال فریزر و یا کابینت پختن غذا به اندازه نیاز و پرهیز از اسراف، حذف ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و استفاده از ظروف بادوام، استفاده از لیوان و یا قمقمه به جای بطری آب معدنی،حذف سفرههای یکبار مصرف، همراه بردن کیسه، زنبیل یا ساک خرید درموقع خرید و عدم دریافت کیسه نایلونی از فروشنده، استفاده از کالاهای بادوام، پرهیز از خرید بسته بندیهای تجملاتی و غیر ضروری و استفاده از محصولات و کالاهای دارای بستهبندیهای قابل بازیافت،خرید نان بصورت روزانه و استفاده از کیسه پارچه ای به جای پلاستیک، تهیه مواد غذایی که به سرعت خراب میشوند یا دچار فساد فیزیکی میشوند به اندازه نیاز و .... از جمله مواردی است که باید رعایت شود تا میزان زباله تولیدی به حداقل برسد.
همچنین راهکارهای هم برای کاهش پسماند در ادارات وجود دارد به عنوان مثال قبل از آنکه عکسی را چاپ کنید یا متنی را پرینت کنید ابتدا فکر کنید آیا واقعاً به نسخه چاپ شده آن نیاز دارید ؟ پس تا آنجا که میتوانید کمتر کپی کنید و کمتر از نسخه پرینت شده استفاده کنید و یا اینکه به جای انتشار اطلاعیههای همگانی از تابلو اعلانات استفاده شود.از فن آوری الکترونیک یا بدون کاغذ(paperless ) بجای نامه نگاریهای داخلی استفاده کنید و به منظور کاهش میزان مصرف کاغذ، جوهر و لاک غلط گیر، هنگام تایپ مطالب دقت نموده و متون خود را بر روی صفحه مانیتور ویرایش کنید.
آموزش در مدارس می توانند در زمینه کاهش پسماند تاثیر گذار باشد. با توجه به اینکه از مهر مدارس بازگشایی می شود آیا برنامه ای در این زمینه دارید؟
تشویق دانشآموزان به استفاده از دو روی کاغذهایی که استفاده میکنند
با توجه به بازگشایی مدارس هم می توان راه کارهایی برای این منظور داشت. به عنوان مثال اجرای فعالیتهای اجرایی برای جمعآوری کاغذهای باطله از سوی دانشاموزان در خانه و مدرسه، جمع آوری کتابهای آموزشی و کمک درسی دانش آموزان در مقاطع تحصیلی متفاوت در پایان سال و تعویض آنها (در اختیار قرار دادن کتب هر مقطع به مقطع پایین تر) جهت جلوگیری از خرید مجدد کتاب، تشکیل گروههای دوستدار محیط زیست در مدرسه جهت تشویق دیگران به تفکیک پسماندها در خانه و محله، تشویق دانش آموزان به درست کردن کارهای دستی بازیافتی، تشویق دانشآموزان به استفاده از دو روی کاغذهایی که استفاده میکنند، تشویق دانش آموزان جهت جمع آوری و تحویل وسایلی نظیر اسباب بازی و یا لوازم التحریر قدیمی خود جهت تحویل به امور خیریه از جمله موارد است.