عضو هیئت مدیره انجمن مددکاران اجتماعی ایران درباره جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر در شرایط کرونایی، نکات جدی و کلیدی را تشریح کرد.
به گزارش تسنیم؛ اخیراً کلیپ چنددقیقه‌ای در فضای مجازی منتشر شد که حضور پرشمار معتادان بی‌خانمان در محله شوش تهران را نشان می‌داد.
مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران جزو نخستین کسانی بود که به این کلیپ واکنش نشان داد و این‌گونه در فضای مجازی موضع خود را اعلام کرد "زحمات چندساله نیروی انتظامی با تعطیلی مراکز نگهداری معتادان نقش بر آب شد، بیش از پیش نگران همکارانم در مواجهه با این افراد هستم".
آن‌گونه که در اخبار مطرح شده است طی جلساتی که بین دستگاه‌های متولی برگزار شده به‌احتمال قوی پس از تدوین پروتکلهای بهداشتی خاص از سوی وزارت بهداشت، فرایند جمع‌آوری معتادان متجاهر مجدداً آغاز خواهد شد؛ در همین زمینه امکان‌سنجی این اقدام را با بیان برخی جزئیات بیان می‌کنیم.
به‌طور کلی فرایند نگهداری معتادان متجاهر از 3 مرحله اصلی (از مرحله ترخیص صرف‌نظر شده است چراکه خود شرح مفصلی دارد) تشکیل می‌شود که به‌تفکیک چالش‌های هر مرحله از نظر خطر ابتلا شیوع ویروس کرونا برشمرده شده است.
الف) دستگیری: این فرایند توسط نیروی انتظامی انجام می‌شود. با فرض اینکه مأموران نیروی انتظامی مجهز به وسایل و لوازم بهداشتی باشند، معتادان دستگیر و باید به مکانی برای غربالگری انتقال داده شوند. نحوه انتقال به‌چه‌شکلی خواهد بود؟ آیا مانند سابق با ون یا اتوبوس خواهد بود؟ اگر این‌طور باشد رعایت حفظ فاصله فیزیکی که پروتکلهای بهداشتی جهانی و ستاد ملی بر آن تأکید مکرر دارند به‌چه‌نحوی رعایت خواهد شد؟ شواهد موجود نشان می‌دهد شدت واگیردار بودن ویروس کرونا به‌شدت بالا و در عین حال هر فرد مبتلا می‌تواند به حداقل 2.2 نفر دیگر ویروس را منتقل کند بنابراین فرایند دستگیری بسیار پیچیده و حساس است.
ب) غربالگری: در حالت عادی و قبل از شیوع ویروس کرونا، معتادان پس از دستگیری به‌صورت گروهی به محل غربالگری منتقل می‌شدند و در این مرحله از نظر اعتیاد و موارد منع پذیرش طبق پروتکل (سن کمتر 18 یا بالای 60، بیماری‌های همراه و...) مورد ارزیابی قرار می‌گرفتند. باتوجه به شیوع کرونا، طبق اظهارات مسئولین مقرر شده است به‌منظور ارزیابی ابتلا به کرونا، "مرکز میانی" برای قرنطینه کردن معتادان مشکوک به کرونا راه‌اندازی شود.
در این زمینه ذکر چند نکته ضروری است؛ نخست اینکه ظرفیت "مرکز میانی" چند نفر است و با چه استانداردهایی قرار است راه‌اندازی شود؟ همگی به‌خوبی می‌دانیم که شرایط قرنطینه کردن فرد مصرف‌کننده مواد با جمعیت عمومی بسیار متفاوت است، چراکه فرد مصرف‌کننده در حین قرنطینه شدن یا باید مواد مصرف کند که با سیاست‌های فعلی امکانش وجود ندارد و یا باید تحت درمان نگهدارنده قرار گیرد و شرایط خاص خودش را می‌طلبد، آیا این شرایط پیش‌بینی شده است؟
دومین مسئله، در مصرف‌کنندگان مواردی هستند که منع پذیرش دارند و دارای بیماری‌های همراه هستند و آن‌گونه که قبلاً مسئولان گفته‌اند تعدادشان در تهران بیش از یک‌هزار نفر است و در مراکز ماده 16 پذیرش نمی‌شوند؛
چندماهی از اختلاف نظر وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی نگذشته است که درباره تعیین تکلیف این گروه مشاجره می‌کردند، آیا این مسئله اکنون حل شده است؟ یا به همان منوال سابق خواهد بود چراکه به‌باور نگارنده اتفاقاً این افراد گروه هدف اصلی هستند.
نکته بعدی این است که چنانچه در این مرحله آزمایش کرونای یکی از افراد، مثبت اعلام شود چه مرکز درمانی و بیمارستانی برای پذیرش این افراد تجهیز شده است که هم امکانات درمان کرونا و هم امکانات درمان اعتیاد را همزمان دارا باشد؟ آیا باید دوباره منتظر عاقبتی چون افراد دارای منع پذیرش برای این گروه باشیم؟ ضروری است که حتماً قبل از اجرای طرح بودجه مربوطه به دستگاه مسئول پرداخت شده باشد!
ج) نگهداری: طبق قانون، معتادان متجاهری که در مرحله غربالگری معیارهای ورود را برای مراکز درمان ماده 16 دارا هستند حداقل 3 ماه (اخیراً به 6 ماه افزایش یافته است) باید در این مراکز نگهداری شوند. در این مراکز پزشک، مددکار اجتماعی، روانشناس، مددیار اعتیاد و خدمتگزار ارائه خدمات می‌کنند.
نکته‌ای که قابل تامل است ظرفیت و ایزوله بودن این مراکز است، چطور فاصله فیزیکی در این مراکز رعایت خواهد شد؟ اگر به هر طریقی یک نفر از این افراد به ویروس مبتلا شود چه سازوکاری برای جلوگیری از انتقال به اجتماع چندده‌نفری در برخی مراکز چندصدنفری مددجویان وجود دارد؟ آیا مراکز درمان اجباری (ماده 16) پیشرفته‌تر و با سیستم قرنطینه قوی‌تر از بیمارستان‌های مجهزی است که متأسفانه کادر درمانی آن‌ها شامل پزشکان و پرستاران به کرونا مبتلا شدند و بعضاً در راه خدمت جان‌باخته‌اند؟ به‌علاوه اخیراً شاهد اقدام هوشمندانه قوه قضائیه (که جای تقدیر دارد) درباره ترخیص بیش از 70 هزار نفر از زندانیان بوده‌ایم و ممکن است تعدادی هرچند کم از افرادی که در تور دستگیری ماده 16 گرفتار می‌شوند همان زندانیانی باشند که به‌خاطر شیوع کرونا و به‌دستور قوه قضائیه از زندان ترخیص شدند در این‌صورت چه تدبیری اندیشیده شده است؟ آیا این رویکردها در مغایرت با یکدیگر نیستند؟
اخیراً سازمان جهانی سلامت (WHO) سندی برای ملاحظات روانی اجتماعی ویروس کووید19 منتشر کرد (این سند توسط انجمن مددکاران اجتماعی ایران ترجمه شده است) که در آن بر جلوگیری از انگ اجتماعی ناشی از کرونا و همدلی و همراهی با افراد مبتلا تأکید کرده است اما متأسفانه برخی دستگاه‌ها در تناقض با شعارهای خود "تهران شهری برای همه" به‌جای اقدامات کارآمد و مؤثر و انسان‌دوستانه، دیوار کوتاه‌تری از معتادان متجاهر پیدا نکردند و هنوز به کرونا مبتلا نشده، انگ جدیدی بر پیشانی آن‌ها الصاق کردند.
امیر مغنی‌باشی؛ عضو هیئت مدیره انجمن مددکاران اجتماعی ایران