مدیرعامل مؤسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان محک در گفتگوی مشروح با عصر تشکل ضمن اشاره به عوامل موفقیت این سازمان مردم نهاد در سطح بین الملل، چالش های پیش روی سازمانهای مردم نهاد در کشورمان را تشریح کرد.
علی اکبرزاده – عصر تشکل | مؤسسه خیریه محک از جمله سازمانهای مردم نهاد فعال در کشورمان است که اکنون کمتر کسی وجود دارد که نام و آوازه ی فعالیت های خیرخواهانه آن را نشنیده باشد. فعالیتهای خیرخواهانه در حوزه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان و همچنین کسب بالاترین امتیاز در ممیزی NGO Benchmarking شرکت SGS در بین سازمان های مردم نهاد جهان از جمله موضوعاتی است که محک را در سطح بین الملل معرفی کرده و اکنون می توان آن را به جرات یکی از موفق ترین مؤسسات خیریه در سراسر دنیا دانست. آراسب احمدیان مدیر عامل مؤسسه محک است که اکنون چند وقتی می شود در شبکه ملی تشکلهای مردمی و مؤسسات خیریه حوزه سرطان ایران نیز عهده دار سمت ریاست هیأت مدیره شده است.
گفتگوی عصر تشکل با وی که بیش از یک ساعت به طول انجامید سرشار از نکاتی است که راه را برای سایر سازمانهای مردم نهاد شفاف می کند. نکاتی که بر شفافیت عملکرد و همچنین قرار گرفتن در معرض ارزیابی های معتبر بین المللی شاه بیت آن است. مشروح گفتگوی ما با آراسب احمدیان را در ادامه بخوانید:
آقای احمدیان برای شروع در خصوص فعالیتهای مؤسسه محک و همچنین مرکز تحقیقات محک که جایگاه ویژهای در این مؤسسه دارد توضیح دهید.
مؤسسه خیریه محک در سال ۱۳۷۰ تاسیس شد. این مؤسسه با تمرکز بر روی موضوع سرطان کودکان در سه بخش خیریه، درمان و تحقیقات سرطان کودکان فعالیت می کند. در این میان ارائه خدمات حمایتی به کودکان مبتلا به سرطان در کلیه بیمارستانهای دولتی و دانشگاهی دارای بخش خون و آنکولوژی در سراسر کشور و پرداخت هزینه های جانبی و سهم درمان بیمار در شمول حمایت های محک قرار میگیرد. در کنار این محک از سال ۸۶ با تاسیس یک بیمارستان فوق تخصصی سرطان کودکان که در منطقه منحصر به فرد است به این امر ورود کرده و به تنهایی مسئولیت درمان ۲۰ درصد کودکان مبتلا به سرطان را پذیرفته و مشغول انجام آن است.
تمامی این خدمات برای کودکان رایگان است که از محل کمک های مردمی تامین می شود. بیمارستان محک اولین بیمارستانی است که توسط نیکوکاران ساخته شده و توسط خود این افراد اداره می شود. این امر بسیار مهمی است زیرا هزینه دو سال اداره ی یک بیمارستان به اندازه یکبار تاسیس آن است در نتیجه بهره برداری از بیمارستان توسط یک خیریه یک نوآوری در خدمات خیریه است.
در بخش تحقیقات چه فعالیت هایی انجام گرفته است؟
بخش تحقیقات موضوع بعدی فعالیت ما است. زیرا ما به دلیل فعالیتهای مان دسترسی دقیقی به اطلاعات درمانی داریم که این خود می تواند موجب رشد تحقیقات در پروژههای مشترک ملی و یا حتی بین المللی شود. امسال نیز محک در تلاش است تا مرکز تحقیقات خودش را ثبت کند. محک در زمینه تحقیقات علمی به صورت مستمر فعالیت میکند و تاکنون پروژههای تحقیقاتی مشترکی با سایر مؤسسات بین المللی چون مؤسسه تحقیقاتی گوستاو روسی فرانسه (IGR) و مرکز تحقیقات سرطان کودک (ST.Jude) داشته است. همانطور که می دانید مؤسسه محک هیچ بودجه دولتی ندارد و فعالیت اقتصادی و بازرگانی نیز انجام نمی دهد و فقط از محل کمک های خیریه مردم اداره می شود.
قرار گرفتن مؤسسه خیریه محک در معرض ارزیابی ها و دستیابی به استانداردهای بین المللی چه تاثیری در جلب رضایت خیرین و پیشرفت فعالیت هایتان دارد؟
محک در ۲۷ سال فعالیت خود همواره تلاش کرده تا استانداردهایی را که برای سازمانهای مردم نهاد در جهان ایجاد شده بپذیرد و اجرا کند. همانطور که می دانید عموم این استانداردها اختیاری است. این استانداردهای اختیاری هستند و البته که تاثیر بالایی بر تصمیم مشارکت کنندگان در مقوله جذب کمکهای مردمی دارد. به طور مثال استاندارد NGO Benchmarking از شرکت SGS سوئیس به طور داوطلبانه قرار داد و اولین تجربه ی حضور یک سازمان خیریه از خاورمیانه بود. البته در ممیزی اول ما نتوانستیم این گواهینامه را بگیریم ولی به فاصله شش ماه و با تطبیق فعالیتهایمان بر اساس یک استاندارد بینالمللی توانستیم ممیزی NGO Benchmarking را کسب کنیم. ولی در سال ۹۷ و در هشتمین ممیزی خانواده بزرگ محک بالاترین امتیاز در جهان را کسب کرد که این امر حاصل ۱۱ سال تلاش مستمر بوده است.
در خصوص کسب نشان طلای (IPMA) برای دومین بار نیز توضیح دهید.
امسال پروژه مرکز اهداکنندگان سلولهای بنیادی خونساز محک را برای انجمن بین المللی مدیریت پروژه (IPMA) ارسال کردیم که در رقابتی نفسگیر در میان ۲۰ پروژه بزرگ دنیا تنها دو پروژه به فینال رسیدند. پروژه محک و پروژه کشور نپال در ارتباط با زمین لرزه، که در ارزیابی پایانی محک انتخاب شد و مدال طلا گرفت. همه اینها به ما کمک می کند تا بتوانیم به تامین کنندگان منابع مالی و اعضای خانواده بزرگ محک بگوییم آنچه که کمک میکنند در راستای نیت شان هزینه میشود و این منابع به آنها گزارش دهی می شود. ما امیدواریم بتوانیم این رویکرد را گسترش دهیم و بخش های دیگر این سازمان را نیز مورد ارزیابی قرار دهیم. زیرا همانطور که در بیانیه ی ماموریت محک آمده امیدواریم بتوانیم معیاری برای فعالیت های خیرخواهانه در سطح کشور باشیم.
به نظر شما تعاملات بین المللی تشکل ها با سایر سازمانهای مردم نهاد در خارج از ایران و الگوبرداری از آنها چه نقشی در توسعه فعالیت هایشان خواهد داشت؟ آیا محک در این زمینه اقدامی داشته است؟
تعاملات محک بیشتر از آن که با مؤسسات خیریه خارجی باشد با مراکز علمی و نهادهای دولتی بین المللی است. البته تعاملات در منطقه عمدتا بیمار محور است.
فرآیند ادارهی خیریه های سنتی با خیریه های سیستمی چه تفاوتی دارد؟ آیا روند فعلی مدیریت سازمانهای مردمنهاد در کشورمان را روند رو به رشدی می دانید؟
در رویه سنتی معمولا سازمان ها تلاش میکنند تا منابعی را جمع آوری کنند و در اختیار گروههای هدف قرار دهند. در این مدل، به همان اندازه که کمک میشود به گروههای هدف اختصاص می یابد. اما در مدل سیستمی شما نیازمند سیستم های مدیریتی و مالی متفاوتی هستید که موجب می شود با عمق بیشتری نیازهای گروه هدف را شناسایی کنید و در نهایت چرخه ای شکل میگیرد که به آن چرخه بهبود مستمر میگویند. در فرآیند سیستمی با نیازسنجی و برنامه ریزی بر روی کمک ارزش افزوده ایجاد می شود. باید به این نکته توجه داشته باشید که ما دیگر نمی توانیم با روشهای گذشته عمل کنیم و باید سازمان هایمان را قویتر کنیم.
در مؤسسه محک این مدیریت مدرن چطور اعمال می شود؟
محک نه تنها به مقوله کمک به کودکان مبتلا به سرطان می پردازد بلکه اندیشه کمک به همنوع نیز را ترویج می کند و تلاش می کند تا اقداماتش معیاری برای شکل گیری سازمان های خیریه در ایران و منطقه باشد. ما در برنامه های مان مشورت دهی به سازمانها را در دستور کار دادیم. البته باید توجه داشت که شکل گیری یک مؤسسه از فرم سنتی شروع می شود و به سیستمی تغییر میکند.
همانطور که می دانید موضوع امید به زندگی در فعالیت سازمانهای مردمنهاد از جایگاه ویژه ای برخوردار است که به نوعی بر رفتار نیکوکاران و عموم جامعه تاثیرگذار است. به نظر شما آیا موضوع امید به زندگی در موفقیتهای محک نظیر موفقیت اخیر در کسب رتبه اول محک در ارزیابی NGO Benchmarking موثر بوده است؟
مبحث امید به زندگی اصلا شاخص تاثیرگذاری در NGO Benchmarking نیست و این سازمان تنها روش اداره یک مؤسسه را مورد ارزیابی قرار می دهد و به قول خودشان Benchmark می کند. در واقع معیارهای ارزیابی این شرکت با ارزیابی ۲۵ سازمان مردمنهاد بزرگ دنیا و استخراج ۹۸ شاخص صورت میگیرد. قدرت برنامه ریزی، اجرای برنامهها، چک و کنترل آنها و اقدامات اصلاحی از آن جمله است. ما اکنون در تمامی این زمینهها امتیاز بالای ۹۰ درصد داریم. SGS مکانهای امن را برای این که کمکهای مردم به سرویس تبدیل شود معرفی می کند. برای مثال موضوعاتی نظیر نفوذ کمک کنندگان در روش ادارهی سازمانها نیز بررسی میشود، یا حتی در مورد تامین منابع مالی بر اساس فرمولهای زمانی نیز مورد بررسی قرار میگیرد که در نهایت با این محاسبات یک مؤسسه تا کجا می تواند سرپا بماند.
البته من این نکته را درک می کنم. خیلی از مؤسسات این را می گویند که موضوع سرطان کودکان چون موضوعی است که احساسات مردم را درگیر میکند منجر به کمک به مؤسساتی می شود که در این زمینه فعالیت دارند. اما استانداردها به نوعی تنظیم شده اند که تمامی سازمانها را بتوان با آن ارزیابی کرد. ضمن اینکه در وضعیت امروز محک موضوع سرطان کودکان مربوط نبوده است زیرا اگر کارهایی که محک انجام می داد را هر سازمانی عمل میکرد به رشد میرسید. خالی از لطف نیست که این را بدانید، زمانی که ما در سالهای پیش تقویمهای سال نو را برای برخی افراد ارسال میکردیم، آنها تقویمهای محک را نمیپذیرفتند زیرا دوست نداشتند چهرهی یک کودک مبتلا به سرطان بر روی یک تقویم بر سر سفره هفت سینشان باشند. اما به هر حال این روند طی شد.
بحث وجود یک سازمان یا نهاد برای نظارت بر فعالیت تشکل ها و یا جای خالی یک متولی برای پیشبرد اهداف سازمانهای مردم نهاد از گذشته تا امروز میان فعالان این حوزه وجود داشته است. به نظر شما اساساNGO ها نیازی به یک متولی دارند یا خیر؟
همانطور که میدانید محک از ابتدا با دریافت مجوز از ناجا فعالیت خود را آغاز کرد و هنوز نامهای مبنی بر تغییر وضعیت دریافت نکردهایم. اما اگر متولی قانونی برای این امر فرستاده شود ما هم موظف هستیم که اطلاعات را ارسال کنیم. اما اطلاعات مالی ما برای سازمان مالیاتی ارسال میشود و طبق قانون مالیاتهای مستقیم هم باید اطلاعات را در اختیار دارایی قرار دهیم. اینها متولیان قانونی هستند اما در مورد نهادهای دیگر نمیتوان عنوان متولی را استفاده کرد. برای مثال ما اتاق بازرگانی ایران را داریم . آیا این مجموعه متولی صنایع در ایران است؟ یا به طور مثال در سال گذشته وزارت بهداشت و خصوصا معاونت اجتماعی این وزارتخانه تلاش زیادی برای تاسیس شبکهی انجمنهای حمایتی در حوزه سرطان کرد، امری که منجر به تشکیل شبکه ملی تشکلهای مردمی و مؤسسات خیریه حوزه سرطان ایران شد و این شبکه اکنون با مجوز مشغول فعالیت است و حدود ۴۰ عضو دارد که محک هم عضو و رئیس هیأت مدیره آن شبکهها است. اما حتی برای این امر هم نمی توان گفت وزارتخانه ای متولی آن است.
طبق نظر برخی از فعالان اجتماعی نیاز است تا اولویتهای کار خیر برای جامه مشخص باشد تا کمکها و مشارکتهای مردم در مسیر صحیح هزینه شود. به اعتقاد شما اولویتهای کمکهای مردمی به مؤسسات خیریه و فعالیتهای عام المنفعه باید چه موضوعاتی باشد. آیا می توان لزوما اولویت بندی خاصی برای کار خیر تعیین کرد؟
به اعتقاد من اولویت کمک مردم نیت آنها است. البته که آگاهی و مشاوره رسانه ها امری است که می تواند بر روی این موضوع تاثیرگذار باشد. اطلاع رسانی ممکن است موجب شود تا نیت افراد در کمک رسانی در حوزه خیریهها تغییر کند. این امر ریشه در دل افراد دارد. به طور مثال من به عنوان یک خیر در ازای کمکی که می کنم یک شعفی به دست می آورم و تنها با آگاهی رسانی می توان این امر را تغییر داد.
رویای شما و همکاران تان در مؤسسه خیریه محک چیست؟
ما امیدواریم به روزی برسیم که محک تغییر ماموریت بدهد و بیماری سرطان در حد یک سرماخوردگی باشد و این تشکیلات هم در راستای هدف دیگری به کار گرفته شود. این امر دور از دسترس نیست و با تشخیص و درمان به موقع می توان به رسیدن این روز امید داشت. روزی که پیشگیری از سرطان به سادگی زدن یک واکسن باشد و درمان آن نیز با داروهای در دسترس در تمامی داروخانهها ممکن شود.
بسیاری از افراد و فعالان اجتماعی معتقد هستند به فعالیتهای NGOها نگاه سیاسی وجود دارد که این امر فعالیت را برای تشکلها محدود می کند. همچنین که در این دوران شاهد پوست اندازی برخی سمن ها بودیم که به سمت رویکردهای اقتصادی میل کرده اند. چقدر این نزدیکی به ارگانهای اقتصادی می تواند عامل موفقیت برای تشکلها باشد و در آن روی سکه فعالیت سیاسی چقدر برای سمن ها مضر است؟
بر اساس بیانیه ماموریت محک ما یک مؤسسه غیر انتفاعی، غیردولتی و غیر سیاسی هستیم که با اتکای به کمکهای مردم اداره میشود و برای هدف خود که حمایت از کودکان مبتلا به سرطان است تلاش می کند. رویکرد ما کاملا روشن است. در مورد این پوست اندازی می توان معانی متفاوتی را برداشت کرد. به طور مثال همکاری محک با اتاق بازرگانی خیلی مشخص و شفاف است و در قالبهای سیاسی و اقتصادی قرار نمیگیرد. ما فقط در حوزه کنفرانس مسئولیت اجتماعی با این اتاق همکاری داریم. یعنی یک همکاری که در یک سو جامعه مدنی و در سوی دیگر بنگاهها هستند و قید داوطلبانه روی آن است. در تعاریف بینالمللی این آمده که امر مسئولیت اجتماعی داوطلبانه باشد و بین بنگاههای اقتصادی و سمنها شکل گیرد. محک نیز ترجیح داده از بین یکی دو شرکت با متولیان یا پارلمان بخش خصوصی مشارکت کند. این موضوع که همکاری سایر مؤسسات با دایرههای اقتصادی و سیاسی عباراتی است که باید مورد بحث قرار گیرد. سمن ها سازمان هایی مستقل هستند و در ثبت مستقل شان متعهد می شوند که غیر سیاسی و غیر دولتی و غیر انتقاعی باشند زیرا همواره حفظ استقلال سازمانها بهترین رویه برای آنها است.